Productie

Grafiek

Grafiek is de verzamelnaam voor producten die worden verkregen door op een plaat of platte vorm een voorstelling aan te brengen en deze af te drukken op een ander materiaal, meestal papier. Op deze wijze kan een reeks van identieke afbeeldingen geproduceerd worden. Voor het bewerken van de plaat kunnen verschillende druktechnieken worden gebruikt; o.a. hoogdruk, diepdruk en vlakdruk.

Grafische werkwijzen zijn o.a.: ets, litho/steendruk en zeefdruk.

Van oorsprong werd het drukken door de kunstenaar zelf gedaan. Echter met het vervolmaken van het, in de reclamewereld, zeefdrukken aan het eind van de zestiger jaren, ontstonden er ongekende mogelijkheden voor de kunstenaars. Een aantal kunstenaars ontwikkelde zelf het zeefdrukken als nieuwe grafiektechniek. Een groot aantal echter, zoals Corneille, Eugene Brands, Theo Wolvecamp, Karel Appel en Herman Brood, laten hun ontwerpen fotografisch, of zelfs met de hand aanbrengen op zeeframen, door hierin gespecialiseerde kunstzeefdrukkers. Dit laatste heeft hen de gelegenheid geboden om een groot grafiek oeuvre te produceren.

Bij litho’s en zeefdrukken loopt de kwaliteit van het afgedrukte werk niet terug. In theorie is het dus mogelijk om duizenden afdrukken van één origineel te produceren.

Wil men de afdruk echter als origineel grafiek betitelen, dan dient aan een aantal voorwaarden voldaan te worden. Namelijk: elke afdruk moet door de kunstenaar met de hand zijn gesigneerd en de oplage mag niet hoger zijn dan 500 stuks. Een aantal legale trucs biedt de kunstenaar de mogelijkheid zijn oplage per grafiek toch iets op te schroeven. Zo mag hij een zogeheten 2e editie uitgeven. Deze 2e editie wordt meestal Romeins genummerd. Het aantal afdrukken van die editie mag echter niet hoger zijn dan de eerste oplage. Daarnaast kunt U ook grafieken tegenkomen, al dan niet genummerd, met de volgende vermeldingen: E/A (epreuve d’artist), A/P (artist proof), H/C (hors commerce; niet voor de Verkoop) en PP (printers proof). De oplage per grafiek, voorzien van één van deze vermeldingen, mag doorgaans niet hoger zijn dan 30 stuks

Druktechnieken

Hoogdruk

Is een grafische werkwijze, waarbij de afdruk wordt verkregen met behulp van een drukvorm, waarin de elementen die tot het beeld behoren verhoogd liggen. Op het hoogliggende, vrijwel vlakke beeld, kan op eenvoudige wijze drukinkt worden aangebracht, zonder dat de dieper gelegen delen worden besmet. Als de ingeïnkte vorm onder druk op een nagenoeg vlak oppervlak wordt aangebracht dat de inkt kan opnemen, zal alleen het hoogliggende, ingeïnkte beeld ermee in aanraking komen en de afdruk maken.

Diepdruk

Is een grafische werkwijze, waarbij de afdruk wordt verkregen met behulp van een drukvorm, waarin de beeldvormende elementen verdiept zijn aangebracht. De drukinkt wordt in de verdiepte delen gebracht en het oppervlak inktvrij gemaakt. Als het papier daarna met grote kracht tegen de drukvorm wordt geperst zal het in aanraking komen met de inkt in de verdiepte delen en kan het inkt daaruit opnemen en meetrekken, zodat op het papier een afdruk ontstaat.

Vlakdruk

Is een grafische werkwijze, waarbij de afdruk wordt verkregen met behulp van een drukvorm, waarin drukkende en niet-drukkende elementen in één vlak liggen en zich onderscheiden door het aantrekken en afstoten van het drukmedium. Hoewel het in principe niet is uitgesloten dat ook andere combinaties voor dit doel geschikt zijn, maakt de bekende vlakdruk uitsluitend gebruik van het onderling afstoten van water en vet.

Grafische werkwijzen

Ets

Een ets is een afdruk verkregen via diepdruktechniek. Een ets is opgebouwd uit lijnen of toonprocédé waarbij de voorstelling is opgebouwd uit vlakken met verschillende toonwaarden. Na polijsten wordt op de plaat een zuurbestendige etsgrond aangebracht. De etsgrond wordt op de verwarmde plaat gesmolten en in een dunne laag gelijkmatig verdeeld of als vloeibare oplossing transparant aangebracht. De waslaag wordt met een kaarsvlam beroet, zodat het koper dat door het tekenen in de waslaag vrijkomt, goed zichtbaar is. Men kan direct in de grond tekenen met een stompe etsnaald, of via een overgebrachte tekening. De gradaties in licht en donker verkrijgt men door minder of dieper te bijten. Partijen die voldoende gebeten zijn, worden na een tussentijdse proefdruk afgedekt met transparante dekvernis. Na het ininkten wordt de plaat schoongeveegd en afgedrukt. Van een koperplaat zijn ca. 50 goede en ca. 200 redelijk goede afdrukken te vervaardigen, van een zinken plaat ca 30 resp. ca. 120.

Litho/Steendruk

Een via vlakdrukprocédé verkregen afdruk (meestal papier) van een op steen of metalen plaat aangebrachte afbeelding. Men tekent met lithografische inkt of met lithografisch krijt. Gebruikt men inkt, dan moet de steen glad gepolijst en met een weinig lijnolie vet gemaakt zijn. Gebruikt men krijt dan dient de steen gegreind (korrelig oppervlak) te zijn. Nadat de afbeelding is aangebracht, wordt de steen behandeld met verdund salpeterzuur en Arabische gom. De Arabische gom dringt in de poriën van de steen waar niet getekend is. Het salpeterzuur veroorzaakt een chemisch proces, waarbij het krijt wordt gefixeerd. Sponst men de steen af, dan blijven de niet getekende gedeelten vochtig en kan worden ingerold met drukinkt, waarbij de inkt alleen op de getekende gedeelten van de steen blijft staan. Met de geïnkte steen kan vervolgens een afdruk, de litho, verkregen worden.

Voor een kleurenlitho worden twee stenen gebruikt. Eén voor de eigenlijke tekening en één voor de kleur. Voor elke kleur wordt een aparte kleurensteen gebruikt.

Zeefdruk

De zeefdruk wordt tot de druktechnieken gerekend, hoewel “druk uitoefenen” zoals bij hoog-, diep- en vlakdruk niet plaatsvindt. Eigenlijk is zeefdruk een verbeterde sjablonentechniek. De beelddrager bij de zeefdruk bestaat uit een raam waarop metaal-, polyester- of nylongaas is gespannen. Op het gaas wordt een sjabloon gehecht, dat op verschillende manieren kan worden verkregen, o.a. door snijden, fotochemische methoden, tekenen met de hand of andere combinaties hiervan. Met een rubberen strip (rakel) ter breedte van het sjabloon wordt een speciale inkt door de niet-afgedekte gedeelten van het gaas op het materiaal overgebracht. Door middel van deze techniek kan het drukbeeld op zeer verschillende materialen worden toegepast.